[ Pobierz całość w formacie PDF ]
chciwość jest grzechem cielesnym.
3. Grzech cielesny wprowadza nieład w ciało ludzkie, zgodnie z słowami Apostoła (l
Kor 6, 18): Kto się oddaje porubstwu, grzeszy przeciw ciału swemu. Lecz chciwość
sprawia także udrękę cielesną, wszak św. Jan Chryzostom przyrównuje ją do opętania
dręczącego ciało ludzkie. A więc chciwość nie jest grzechem duchowym.
Ale z drugiej strony św. Grzegorz310 zalicza chciwość do grzechów duchowych.
102
Odpowiedz. Grzechy polegają głównie na niewłaściwym nastawieniu uczuć
człowieka. Wszystkie zaś uczucia, czyli wzruszenia, mają swój kres w przyjemności
lub w przykrości, jak to uzasadnił Filozof311. Przyjemności zaś bywają duchowe i
cielesne. Przyjemności cielesne to takie, które spełniają się w zmysłach cielesnych
(np. przyjemności związane z przyjmowaniem pokarmu lub posługiwaniem się
narządami płciowymi). Natomiast przyjemności duchowe to takie, które dokonują się
w samym umyśle. Grzechami cielesnymi więc nazywamy takie, które spełniają się w
przyjemnościach cielesnych, duchowymi zaś te, które spełniają się w przyjemnościach
duchowych bez przyjemności cielesnych. Do tych właśnie należy chciwość, która tym
samym jest grzechem duchowym.
Rozwiązanie trudności. Chociaż chciwość odnosi się do spraw cielesnych, nie pożąda
jednało przyjemności cielesnych, ale duchowych, a mianowicie uciechy z posiadania
dóbr. Nie jest więc grzechem cielesnym. Ze względu jednak na przedmiot chciwość
znajduje się w pośrodku między grzechami duchowymi, zmierzającymi do
przyjemności w sprawach duchowych (takich jak np. pycha, która dąży do własnego
wywyższenia) a grzechami cielesnymi, które dążą do przyjemności ciała.
2. Dążenia różnicuje się gatunkowo nie według punktów wyjścia, ale według celów,
do których zmierzają. Dlatego wady cielesne to takie, które dążą do przyjemności
cielesnej, a niekoniecznie takie, które pochodzą z niedomagań ciała.
3. Zw. Jan Chryzostom porównuje człowieka chciwego do opętanego, nie ze względu
na udrękę ciała, ale przez przeciwieństwo, bo podczas gdy opętany, jak opowiada
Ewangelia (Mk 5, 15) rozbierał się do naga, to chciwy obciąża się zbytecznymi
bogactwami.
Artykuł 7
CZY CHCIWOZ JEST WAD GAÓWN ?
Postawienie problemu. Wydaje się, że chciwość nie jest wadą główną, gdyż:
1. Chciwość przeciwstawia się hojności jako złotemu środkowi, oraz rozrzutności jako
krańcowości. Lecz ani hojność nie jest główną cnotą, ani rozrzutność główną wadą. A
więc także i chciwość nią nie jest.
2. Jak widzieliśmy poprzednio312, wady główne są to takie, których cele są główne,
tak że cele innych grzechów są im podporządkowane. A to nie odpowiada chciwości,
gdyż bogactwa nie są celem, lecz środkiem do osiągnięcia celu, jak to uzasadnił
Filozof 313. A więc chciwość nie jest wadą główną.
3. Podług św. Grzegorza314, chciwość niekiedy rodzi się z wywyższania się, a
niekiedy ze strachu. Kiedy bowiem ktoś myśli, że mu braknie rzeczy koniecznych,
popada w chciwość. Inni zaś, pragnąc wzmóc swoje znaczenie, zapalają się żądzą
cudzych dóbr. A więc chciwość wywodzi się raczej z innych wad niż jest ich zródłem,
jak przystoi na wadę główną.
Ale z drugiej strawy św. Grzegorz zalicza chciwość do wad głównych.
103
Odpowiedz. Jak widzieliśmy315, wada główna to taka, z której wywodzą się inne
wady ze względu na cel, do którego zmierza. Cel ten, jako bardzo pożądany, wywołuje
pragnienia, które skłaniają człowieka do wykonywania wielu czynności dobrych i
złych. Najbardziej zaś pożądanym celem jest szczęśliwość, będąca ostatecznym celem
człowieka, jak to już wykazaliśmy316. Z tego względu im bardziej jakaś rzecz spełnia
warunki szczęśliwości, tym bardziej staje się pożądana. Otóż jednym z warunków
szczęśliwości jest samowystarczalność, gdyż jeśliby jakieś dobro samo przez się nie
było wystarczające, nie zaspokoiłoby pożądania ludzkiego, czyli nie byłoby celem
ostatecznym. Bogactwa zaÅ›, jak powiada Boecjusz317, najbardziej zdajÄ… siÄ™
człowiekowi obiecywać tę samowystarczalność, gdyż, jak się wyraża Arystoteles318:
pieniądz jest dla nas jakby zakładnikiem, by móc uzyskać wszystko to, czego
potrzebujemy . Z tego względu chciwość polegająca na pożądaniu pieniędzy jest wadą
główną.
Rozwiązanie trudności, l. Cechą cnoty jest zgodność jej z rozumiem, a cechą wady jest
uleganie skłonnościom pożądania zmysłowego. Rozum zaś nie zmierza do tego
samego celu co popęd zmysłowy. Z tego powodu wada główna nie musi
przeciwstawiać się cnocie głównej. Chociaż więc hojność nie jest cnotą główną, gdyż
nie odnosi się do głównego dobra rozumu, chciwość niemniej, jest wadą główną, gdyż
odnosi się do pieniędzy, które spośród dóbr zmysłowych mają pewnego rodzaju
pierwszeństwo. Natomiast rozrzutność nie zmierza do jakiegoś celu, który byłby
[ Pobierz całość w formacie PDF ]